In bijzijn van mensen uit welzijnswerk, politiek en al dan niet religieuze maatschappelijke organisaties werd het boek Breekpunt of bindmiddel – religieus engagement in de civil society gepresenteerd. In totaal waren 10 van de 17 auteurs aanwezig.
Een tweetal bekende sprekers stond op het programma: André Rouvoet (voormalig minister van Jeugd en gezin, oud-fractievoorzitter van de ChristenUnie en sinds 1 januari 2012 voorzitter van Stichting Present Nederland – een van de in het boek besproken casussen);
en Patrick van Schie (directeur van de Teldersstichting, het wetenschappelijke bureau ten behoeve van het liberalisme, dat gelieerd is aan de VVD). Hoewel de twee sprekers op het eerste gezicht sterk van elkaar verschilden (een christelijke politicus tegenover een seculiere historicus), bleken ze het verrassend vaak met elkaar eens.
André Rouvoet beet het spits af. In zijn speech benadrukte hij dat hij religie ziet als een bindmiddel, een inspiratie om actief te zijn in de samenleving. Hij betreurde het dat religieuze inspiratie vaak geproblematiseerd wordt, en dat er daardoor voorbij gegaan wordt aan alle positieve dingen die het oplevert. Kerken, moskee-organisaties en andere religieuze organisaties doen veel goed maatschappelijk werk, wat de samenleving geld bespaart.
Rouvoet stelde dat het voor velen een verrassing zal zijn dat hij, als christelijk politicus, voorstander is van de scheiding van kerk en staat. Wel nuanceerde hij deze stellingname met een citaat van Ghandi: ‘Wie geloof en politiek probeert te scheiden, heeft van beide niets begrepen.’
Rouvoet maakt zich zorgen over de hoeveelheid aan religieuze thema’s die in de politiek besproken wordt, zonder dat die discussies een principieel karakter krijgen. De wetgever moet terughoudend zijn in haar bemoeienis met de inhoud van de religie. Democratie is het principieel aanvaarden dat anderen anders over bepaalde zaken denken dan jijzelf. De kern van onze grondrechten is dat deze de wetgever – in principe – buiten de deur houden. Wat dat betreft ziet Rouvoet tegenwoordig vaker tekenen van vrijzinnig paternalisme. Hij besloot zijn speech dan ook met de vraag wat nu het verschil is tussen politici van PvdA, D66 en GroenLinks die de SGP willen verbieden vrouwen een plek op de kieslijst te onthouden, en politici van de PVV die de rol van de vrouw in de islam en het dragen van hoofddoeken op de agenda willen zetten. Waarom vinden diezelfde partijen dit laatste niet acceptabel?
Vervolgens stak Patrick van Schie van wal met de opmerking dat hij het op verrassend veel punten eens was met de speech van André Rouvoet. In tegenstelling tot een veelgehoord geluid, stelde Van Schie dat er geen sprake is van een religieuze revival. Hij definieerde het einde van vrijheid daar waar het de vrijheid van anderen zou schaden. Voor Van Schie zijn religieuze organisaties niet anders dan niet-religieuze organisaties of verenigingen. Zij hebben niet het recht verworven om bij elkaar te komen door de vrijheid van godsdienst, maar door de vrijheid van vereniging. Als de SGP in haar statuten opneemt dat vrouwen niet verkiesbaar zijn, is Van Schie het daar niet mee eens, maar plaatst hij dat binnen het recht van elke vereniging om de eigen bepalingen op te stellen. Voor hem is dat dus geen voorrecht wat uit de religie voortkomt
Vervolgens gaf Van Schie een hele serie voorbeelden van religieuze discussies die gevoerd worden waarbij hij steeds aangaf dat de keuze hoe met die kwesties om te gaan, bij de groepen zelf ligt. Mag een priester de communie weigeren aan een homoseksuele kerkganger? Dat is aan de kerk om te bepalen. Mag een gemeente weigerambtenaren handhaven? Wel als er voldoende andere ambtenaren beschikbaar zijn om homoseksuele stellen te trouwen. Mag een man besluiten vrouwen geen hand te geven? Als privépersoon wel, maar als dit hem belemmert bij het vinden van werk, dan zal hij de consequenties daarvan moeten dragen. Voor een ambtenaar is het echter onaanvaardbaar.
Het enige punt waar Van Schie dit zelfbeschikkingsrecht van geloofsgemeenschappen en gelovigen niet van toepassing vond, is op het gebied van het bijzondere onderwijs. Volgens hem zou een kind breed moeten kunnen kennismaken met alle soorten levensovertuigingen, om vervolgens op 18-jarige leeftijd zelf te kiezen of het een religie aan wil nemen, en zo ja, welke. Door een kind naar een op religieuze leest gestoelde school te sturen, wordt het kind die vrije keuze en kennismaking ontnomen.
Voordat het publiek haar vragen kon stellen, kregen eerst twee aanwezige wethouders het woord. Zij gaven enkele voorbeelden van situaties waarin zij getwijfeld hadden of samenwerken met een religieuze organisatie gepast of ongepast was, en hoe zij uiteindelijk tot hun beslissing waren gekomen. Wethouder Korrie Louwes uit Rotterdam (D66, o.a. portefeuille Participatie) noemde de samenwerking met Tariq Ramadan, het uitreiken van de Erasmusspeld tijdens een kerkdienst, en het subsidiëren van een interreligieus platform van maatschappelijke organisaties in Rotterdam. Wethouder Wouter Kolff uit Nieuwegein (VVD, o.a. portefeuille Sociale Zaken) gaf een voorbeeld van een internationale samenkomst van jongeren die uitsluitend een religieus karakter bleek te hebben, waardoor dit niet voor de gemeente subsidiabel bleek.
Vervolgens was het de beurt van het publiek. Er werden heel diverse vragen gesteld, waarvan er hier enkele uitgelicht worden. Wethouder Kolff kreeg het verzoek toe te lichten waarin een religieuze bijeenkomst zoals hij eerder beschreef, verschilt van – bijvoorbeeld – een bijeenkomst van fuchsia-kwekers. Als de sociale doelstellingen van beide organisatoren hetzelfde zouden zijn, zou dan toch de religieuze aard reden zijn om het een wel en het ander niet toe te staan? Nadat Kolff dit beaamde, voegde Rouvoet er aan toe dat hij betwijfelde of de fuchsia-kwekers wel subsidie zouden krijgen. De overheid is er immers niet om ondernemersbijeenkomsten te subsidiëren.
Ook kwamen weigerambtenaren en homoseksuele docenten op christelijke scholen aan bod. Van Schie stelde dat wat hem betreft elke werkgever vrij is om zelf te weten wie er aangenomen wordt, en dus ook om werknemers met een specifieke religie, geaardheid of huidskleur te weigeren, zonder verdere toelichting. Volgens hem zou de overheid hier niets mee van doen moeten hebben, al is er wel wetgeving over discriminatie op de arbeidsmarkt. Rouvoet voegde hieraan toe dat wie zich ongelijk behandeld voelt, zich altijd kan richten tot de Commissie Gelijke Behandeling.
Ter afsluiting werd beide sprekers de vraag voorgelegd of zij religie in de civil society als breekpunt of als bindmiddel zien, immers de hoofdvraag uit het boek. Voor Andre Rouvoet is religie met name een bindmiddel, omdat er veel goeds voor de maatschappij uit voort komt. Patrick van Schie gaf aan niet te kunnen antwoorden op deze vraag, omdat het allebei het geval kan zijn.
Wilt u het boek bestellen? Dat kan, door een email te sturen naar info@platformins.nl
Het boek kost € 18,50 (excl. verzendkosten).
Klik hier voor de inhoudsopgave van het boek.
Datum: 14 december 2011
Spreker: André Rouvoet en Patrick van Schie; Korrie Louwes en Wouter Kolff
Locatie: Rotterdam
Aantal deelnemers: 60
