Tweede bijeenkomst van de cursus “Geloven in de moderne tijd”
5 maart 2014
Past geloven nog wel bij deze tijd? Waarom geloven moslims en christenen eigenlijk in een God? Hoe ga je als christen en moslim om met vragen rond geloof en wetenschap? Moslims en christenen kwamen bijeen om antwoord te vinden op deze vragen.
Dominee Arjan Markus (Pelgrimsvaderkerk) zette de problemen van gelovige christenen met de wetenschap uiteen: “Wetenschap heeft een hoge status in de westerse cultuur. Wetenschappelijke verklaringen maken het scheppingsverhaal overbodig volgens vele (natuur)wetenschappers. Dat is een grote factor in het seculier denken in Nederland”, aldus Arjan.
Zo beweert filosoof Daniel Dennet dat de vermeende natuurlijke selectie in de natuur toevallig is gebeurd en dat er geen sprake is van een Goddelijke sturing. Gelovigen reageren als volgt daarop; Je kunt niet alles met wetenschap verklaren. Datgene wat je niet kunt verklaren, waar gaten zitten in de wetenschap, verklaar je met God. Dat vindt Arjan Markus een slechte strategie: “Gaten in de wetenschap verdwijnen in de loop der tijd. Waarom zou God bovendien alleen maar onverklaarbare dingen (wonderen) doen? De ene verklaring hoeft de andere niet teniet te doen.”
Zo maakt Arjan onderscheid tussen fysische en metafysische verklaringen. Fysische verklaringen kun je met zintuigen waarnemen, terwijl metafysisch staat voor verklaringen die je niet met zintuigen kunt waarnemen. Voorbeeld voor een fysische uitspraak is dat een schaap vier poten heeft. “Mensen bezitten een ziel” is aan de andere kant een metafysische uitspraak. Arjan vindt dat een fysische en een metafysische uitspraak niet van dezelfde orde zijn en dus niet met elkaar in conflict hoeven te zijn. Hij voegt hieraan toe: “Conflicten ontstaan alleen als uitspraken een mix van de fysische en metafysische verklaringen hebben.” Een voorbeeld hiervoor is dat een wetenschapper beweert dat het leven op aarde een aantal miljoen jaren geleden toevallig is ontstaan. Dat het leven miljoenen jaren geleden is ontstaan is een fysische uitspraak, maar dat het leven toevallig is ontstaan is metafysisch.
“Christenen ervaren wel vaak een conflict tussen wetenschap en geloof”, aldus Arjan Markus. “Denk maar aan het contrast tussen evolutie en het scheppingsverhaal; dat de schepping in zes dagen is ontstaan bijvoorbeeld.” Volgens Arjan zijn christenen vaak opgevoed met het idee dat de Bijbelse teksten een doorlopend geschiedenisverhaal vormen. Verder zijn veel christenen nog steeds onder invloed van de kinderbijbels.
Na de probleemanalyse vervolgde de dominee zijn inleiding met adviezen voor christenen: “Christenen moeten beter Bijbel leren lezen. De Bijbel is niet zomaar een doorlopend geschiedenisboek. Er zijn ook teksten die wel over de historische gebeurtenissen gaan, maar toch geen ‘historisch’ verslag vormen. Zo moet je het scheppingsverhaal als een theologisch gedicht lezen over het ontstaan van de aarde.”
Arjan vindt het begrijpelijk dat mensen geloven lastig vinden. Want mensen lezen vaak seculiere kranten en worden ook op deze manier opgevoed. Daarom moet je leren om langs de randen van je wetenschappelijke bril te kijken. Fysisch verklaren is niet namelijk niet de enige manier, vindt Arjan.
Na Arjan Markus kwam een vrijwilliger van Platform INS aan het woord om het geloof en wetenschap vanuit Islamitisch perspectief te belichten. Hij vertelde dat er circa duizend verzen zijn in de Koran die kennis en studie aanmoedigen. Hij gaf het volgende vers als voorbeeld:
“Lees in de naam van jouw Heer die heeft geschapen, Hij schiep de mens uit een bloedklonter. Lees, want jouw Heer is de meest Edelmoedige, Die (de mens) met de pen onderwees, Hij heeft de mens onderwezen wat hij niet wist.” (96/1-5)
Zo bestaan er ook overleveringen van Profeet Mohammed (vrede zij met Hem) die kennis vergaren stimuleert: “Kennis vergaren is een plicht voor elke moslim man en vrouw.” [Overlevering door Moesliem]
“Het leren kennen van God is volgens de Islam het doel van kennis opdoen. Het universum, de hele schepping vormt een boek die de schone namen van God weerspiegelen”, aldus de vrijwilliger. Deze gedachte heeft volgens hem geleid tot een enorme ontwikkeling in de Islamitische beschaving. Zo begon er een groot vertaaloffensief door moslims uit andere talen zoals Grieks en Perzisch. Na een eeuw maakte Europa kennis met deze vertalingen. Dit vormde de ontmoeting van Europa met het Islamitisch denken en de oudheid via de moslimvertalingen. Tussen de 12e en de 17e eeuw is de Islamitische beschaving een bron van verlichting geweest voor de rest van de wereld. De kennisuitwisseling beperkte zich niet alleen tot de wetenschap, maar bestond ook uit literatuur, muziek, architectuur en kledij.
Er bestaat een denkwijze dat beweert dat Islam zoals het christendom niet door een deur past met wetenschap. Door bepaalde denkers die hierover schreven, het ontstaan van de evolutietheorie en sommige botsende normen en waarden tussen geloof en wetenschap heeft dit idee terrein gewonnen.
De vrijwilliger van Platform INS haalde vervolgens een uitspraak van de moslimgeleerde Gulen aan dat moslims de afgelopen drie eeuwen de Islam niet correct hebben begrepen en niet correct hebben toegepast.
Over de verhouding tussen de Koran en wetenschap zei de mosliminleider het volgende; “Koran kan niet gereduceerd worden tot een wetenschapsboek. Maar de wonderen in de Koran die betrekking hebben op bepaalde wetenschappelijke uitvindingen kun je ook niet negeren.”
Vervolgens ging de vrijwilliger van Platform INS in op de vraag waarom moslims geloven. Hierbij heeft de inleider een aantal argumenten opgesomd die vaak door moslims worden verwoord. “De Goddelijke sturing is een teken voor het bestaan van God. Een eend die pas uit zijn ei komt kan meteen zwemmen, een spin die pas wordt geboren weet hoe hij een spinnenweb moet maken. Terwijl het hier gaat om zeer complexe zaken die niet meteen zijn aan te leren en waar wetenschappers jaren over doen om deze processen te begrijpen, krijgen dieren bepaalde vaardigheden vanaf de geboorte mee als cadeau. Maar hoe kan een spin al vanaf de geboorte een spinnenweb maken zonder te beschikken over het nodige verstand en intelligentie?”, aldus de vrijwilliger van Platform INS. De mosliminleider verklaart dit met de Goddelijke sturing die aanwezig is in het universum.
Na deze inleidingen gingen moslims en christenen groepsgewijs het gesprek aan over de thema. Aan het einde van de avond was het al tien uur geweest. Toch stond niemand op om naar huis te gaan en ging de dialoog nog een poosje door. De thema sprak blijkbaar “de gelovigen in de moderne tijd” enorm aan…