Op 16 september 2015 vond de studiemiddag ‘Interreligieuze dialoog en nieuwe spirituelen’ plaats op de Radboud universiteit in Nijmegen. Het doel was om helderheid te krijgen over de vraag in hoeverre nieuwe spirituelen betrokken zijn of willen zijn bij de interreligieuze dialoog, en hoe die betrokkenheid vorm gegeven kan worden. Vijf sprekers gaven korte lezingen over de rol van nieuwe spirituelen in de interreligieuze dialoog. Aan het eind gingen de deelnemers van de bijeenkomst in discussie over het onderwerp.
Lezingen
Hieronder volgt een beknopte weergave van wat de deelnemers hebben ingebracht.
Lisette Thooft (publiciste, visie vanuit nieuwe spiritualiteit): ziet interreligieuze dialoog als een discussie tussen mensen, niet instituties. De spiritualiteit ziet zij als een manier om een persoonlijk balans te vinden en angsten en spanningen weg te nemen. Ze vond dat de kerk onvoldoende aanbood om haar persoonlijke balans en welzijn te verbeteren.
Marianne Moyaert (hoogleraar comparatieve theologie en hermeneutiek van de interreligieuze dialoog VU) spreekt over dual belongers: nieuwe spirituelen die sterk verbonden zijn met twee verschillende religies en dus ook meerdere tradities aanhangen. De overdracht van tradities naar de jongere generatie verliep vroeger zonder problemen, maar dit is vandaag de dag niet meer vanzelfsprekend. De hybride identiteit van dual belongers kan mogelijk bijdragen aan de interreligieuze dialoog.
Rinus van Warven (presentator, visie vanuit nieuwe spiritualiteit) is sceptisch over interreligieuze dialoog. Hij geeft aan dat er bijvoorbeeld interreligieuze inloophuizen zijn waar religies samenkomen, maar dat dit niet betekent dat er dialoog plaatsvind. Verder vertelt hij dat het gebruik van de woorden ‘religie’ en ‘geloven’ verschilt tussen talen. Het betekent niet altijd het geloof in een God, het kan ook over een vertrouwende levenshouding gaan.
Ibrahim Spalburg (imam, docent, visie vanuit islam) zegt dat godsdienstvrijheid een waarde is die door de Islam aangemoedigd wordt, maar helaas is dit niet in veel zogenaamde islamitische landen het geval. Conflicten over het wel of niet geloven in God moet volgens Spalburg vermeden worden. Daarom is hij kritisch over IS en anderen die teksten uit hun historische context halen om het voeren van oorlog te rechtvaardigen.
Volgens Spalburg is maatschappelijke betrokkenheid en naastenliefde een belangrijk element van islam. Om deze reden zouden er geen onoverkoombare problemen moeten zijn om dialoog aan te gaan met spirituele mensen, mits zij daarvoor open staan. Platform INS is één van de organisaties die deze open houding benadrukken door het stimuleren van dialoog. Zij stellen de mens centraal, niet de islam.
Frans Jespers (voorzitter Stichting Interreligieuze Dialoog, hoofddocent godsdienstwetenschap Radboud Universiteit) bekijkt het onderwerp vanuit de godsdienstwetenschappen. Uit de statistieken ziet men een groei van het aantal nieuwe spirituelen sinds de tweede wereldoorlog, maar ook een groei in het aantal mensen die niet spiritueel en niet religieus is. De laatste trend in de statistiek is dat het aantal nieuwe spirituelen stabiliseert, en dat het percentage mensen die niet spiritueel en niet religieus zijn verder groeit. Verder merkt hij op dat veel nieuwe spirituelen weerstand hebben tegen religie.
Discussie
Na de lezingen gingen de aanwezigen met elkaar in discussie. Hieruit komt voort dat de rol van religie als gemeenschap vermindert door de aanwezigheid van alternatieve sociale groepen. Dankzij het internet en transportmogelijkheden kunnen mensen makkelijker bewegen door de wereld. Ook wordt het gemeenschappelijke aspect nu vaker ingevuld door lokale sociale clubs en activiteiten zoals buurtfeesten.
Het laatste woord in de discussie kwam van Ahmet Kaya van Platform INS. Hij geeft aan dat uit onderzoek blijkt dat Nederlanders het meest gelukkige volk op de wereld is in individuele zin, maar dat hetzelfde percentage zeer ernstige zorgen heeft over het collectief. Men deelt de wereld met elkaar, maar dat voelt voor hem niet zo. Terwijl hij dat wel wil. Om dit op te lossen moet er gemeenschappelijk grondgebied worden ontdekt. Dit kan bereikt worden door middel van dialoog. Daarop bouwend kan er bijgedragen worden aan een betere gemeenschappelijke toekomst waarin mensen de belangrijke uitdagingen in het leven gezamenlijk aan kunnen gaan.
De studiemiddag was georganiseerd in een samenwerking tussen Stichting Interreligieuze Dialoog, leerstoel Spiritualiteitsstudies Radboud Universiteit, Platform INS en Interreligieus Beraad.