De Kunst van het Samenleven vanuit mediaperspectief

De Kunst van het Samenleven werd tijdens de luncheon van 12 november bekeken vanuit een mediaperspectief. De deelnemers hadden uitgesproken, en geregeld tegengestelde, meningen, wat tot een energiek gesprek leidde.

Beeldvorming en diversiteit
Nadat er tijdens de lunch kennis met elkaar is gemaakt, begint, zoals gebruikelijk, de inleiding op het thema. Media-ethicus Huub Evers, voormalig lector aan de Fontys Hogeschool, houdt een lezing over beeldvorming en diversiteit in de media. Hij ziet de laatste tien jaar een verbreding in de benadering van het begrip diversiteit van etnische naar culturele diversiteit. Redacties streven ernaar een afspiegeling te zijn van de gehele samenleving.

Verder vertelt hij dat onderzoekers hebben geconcludeerd dat media het ontstaan en verspreiden van stereotypen over sociale groeperingen bevorderen. Dat ze bijdragen aan negatieve beeldvorming over, en zelfs een rol spelen bij discriminatie van allochtonen. Dit gebeurt door versimpeling en afstandelijke presentatie; door problematiseren en stigmatiseren; door aanbrenging van een wij-zij-deling op basis van etnische gronden; en tot slot door een slechte vertegenwoordiging van moslims in de media.

Ervaringen
Na de inleiding wordt verkend of, en hoe, de media de Kunst van het Samenleven bevorderen. Maar dragen journalisten hiervoor eigenlijk wel verantwoordelijkheid? De deelnemers zijn het erover eens dat ze geen maatschappelijke verantwoordelijkheid hebben voor het bevorderen van sociale cohesie. Journaliste Janny Groen van de Volkskrant stelt dat zij waarnemers zijn wier taak en verantwoordelijkheid het is te tonen wat er in de samenleving gebeurt, of te ontmaskeren wat niet waar is.

Maar beïnvloeden kan wel. Hakan Büyük, journalist bij Zaman Vandaag, wil in zijn stukken de overeenkomsten tussen bevolkingsgroepen benadrukken, in plaats van de verschillen. Hij is van mening dat ieder medium op zijn eigen manier met de ‘Kunst van het Samenleven’ moet kunnen omgaan. Bovendien is die voor iedereen anders. Journalist Peter Breedveld, de oprichter van het weblog Frontaal Naakt, vindt dat de diverse media tegenwoordig erg zijn gelijkgeschakeld. In deze mening staat hij alleen, maar hij krijgt meer bijval wanneer hij zegt dat, als het over allochtonen of moslims gaat, steeds dezelfde personen en deskundigen worden uitgenodigd in veelbekeken televisieprogramma’s als Pauw & Witteman. Volgens Breedveld een bewuste keuze, volgens Groen niet. Dit verschijnsel zie je bovendien bij alle onderwerpen, niet alleen wanneer het over allochtonen gaat. Maar iedereen vindt het wel jammer dat er, vooral op de televisie, een zekere eenvormigheid is ontstaan.

Dromen over een ideale situatie
Om tot een ideale situatie te komen, zal emancipatie van minderheden een belangrijke stap zijn. Meer allochtone jongeren zouden journalistiek moeten studeren en het oprichten van eigen media is een mogelijkheid, alhoewel hier ook weer het gevaar van segregatie aan kleeft. In de berichtgeving is het belangrijk dat de balans terugkeert tussen het wel signaleren van problemen in de multiculturele samenleving, en dit onvoldoende doen van problemen in de niet-allochtone gemeenschap. Naast een etnische benadering, zou het nieuws vaker vanuit meerdere perspectieven belicht moeten worden. En nodig eens Marokkaanse of Turkse deskundigen uit om hun visie te geven op bijvoorbeeld economische onderwerpen, in plaats van alleen op etnische. Evers vult aan dat de sociale media tegenwoordig een middel zijn om de balans te herstellen. Hierop wordt veel en snel mediakritiek geuit, en de redacties houden daar in toenemende mate rekening mee.

Hoe gaan we het in de praktijk brengen

Journalisten moeten zoveel mogelijk de realiteit beschrijven en streven naar objectiviteit. Breedveld mist in de media echter de ‘gewone moslim’, die niet afvallig is, of extremistisch. Hij ervaart dat zijn mening bij andere media niet welkom is en voelt zich door hen onterecht behandeld. Evers benadrukt dat het belangrijk is dit aan te kaarten, en geeft hiervoor diverse mogelijkheden. De laatste denkt ook dat er op de journalistieke opleidingen nog meer kennis bijgebracht kan worden over niet-westerse culturen. Maar uiteindelijk zien de deelnemers nauwelijks meer mogelijkheden dan wachten op de steeds hoger opgeleide jongste generaties van Turkse en Marokkaanse afkomst, op een grotere en daardoor invloedrijkere groep allochtonen, en op de groeiende invloed van sociale media.

Na deze bijeenkomst is het duidelijk dat media veel invloed hebben op de beeldvorming over allochtonen. De manier waarop deze invloed wordt aangewend is echter vaak onbevredigend. De deelnemers koesteren dan ook slechts voorzichtige dromen, maar de hoop hebben ze zeker niet verloren.

Bettina J. Mulder
19 november 2013

[nggallery id=90]