Deel I: Barmhartigheid, bekeken vanuit de islam en het christendom

Verslag: Anne Jan Hempenius
masterstudent Religion, Globalization & Conflict aan de Rijksuniversiteit Groningen

We leven in een land met een ontzettende variëteit aan bevolkingsgroepen met eigen achtergronden, wereldvisies en levensovertuigingen. Vaak leven deze groepen langs elkaar heen en praten ze óver elkaar in plaats van mét elkaar. Er zijn echter tal van initiatieven die verschillende groepen bij elkaar brengen en de gezamenlijke cursus voor moslims en christenen is daar een van. Deze cursus wordt al voor de 9^e keer georganiseerd en wordt dit jaar georganiseerd door vereniging Ettaouhid, de Oude of Pelgrimsvaderskerk en Platform INS. De eerste avond op 30 maart was voor aanwezigen een eyeopener.

Christelijk perspectief

Barmhartigheid was het onderwerp van de avond en werd eerst vanuit het christelijk perspectief benaderd. Regine van Laar van de Pelgrimsvaderkerk gaf aan dat barmhartigheid een oeroude woord is uit de Bijbel, maar niettemin vandaag de dag erg actueel blijft. Kijk maar naar het vluchtelingenvraagstuk. Toevallig was op dezelfde dag in de Trouw een pleidooi verschenen voor een open samenleving waarin werd omgezien naar vluchtelingen.

Barmhartigheid brengt echter ook complexe vragen met zich mee. Hoe ga je om met de ander? Wie is de ander? Hoe verhoudt je je tot de medemens? Hoe breng je barmhartigheid in de praktijk? Hoe beantwoordt het christendom deze vragen? Als voorbeeld gaf Regine het verhaal van de barmhartige Samaritaan, die luidt als volgt:

“Er kwam een man bij Jezus en die vroeg: “Wie is mijn naaste?” Jezus antwoordde met een verhaal. “Er was eens een man die op reis ging, maar hij werd mishandeld, beroofd en achtergelaten. Toen kwam er een priester langs. Deze zag de man liggen, maar liep verder. Daarna kwam een leviet langs, een tempelbediende. Ook deze zag de man, maar liep in een boog om hem heen. Vervolgens kwam er een Samaritaan langs, uit een bevolkingsgroep die in die tijd met argusogen werd bekeken. Echter, de Samaritaan stopte en kreeg medelijden met de man. Hij verzorgde zijn wonden en bracht hem naar de dichtstbijzijnde herberg en liet genoeg geld achter voor een goede verzorging.”

Wie is dus de naaste geworden van deze man? De Samaritaan, de vreemdeling. Barmhartigheid zorgt er dus voor dat vreemdelingen naasten worden. De kern van barmhartigheid is dat je geraakt wordt vanuit moederlijke of vaderlijke gevoelens. Het christendom geeft hierbij een aantal richtlijnen en het begrip ‘openheid’ heeft hierbij een centrale rol.

Hoe ziet die barmhartigheid er tegenwoordig uit? Een antwoord is te vinden in de Taizé-gemeenschap. Zij geven een aantal voorstellen:

Blijf open naar God. Dit kan je doen door te bidden voor ontferming over jezelf
Zoek alleen of samen met anderen mensen in nood op
Zet je in voor de vrede voor de plek of stad waar je woont en sta open voor mensen
Wees barmhartig voor de schepping door bewust te leven
Blijf open voor mensen en laat je door hen raken

Koran

In de Koran komt het woord barmhartige meer dan 400 keer voor, geeft Alper Alasag van Platform INS aan. En “op één na beginnen alle 114 hoofdstukken van de Koran met ‘in naam van God, de Barmhartige en Erbarmer’”. De barmhartige verwijst naar de liefdevolle genade die God aan alle schepselen geeft, ook als ze zijn genade niet verdienen. Gods barmhartigheid omvat al zijn creatie. In een profetische vertelling zei profeet Mohammed: “God heeft zijn genade gedeeld in 100 stukken. Hij stuurde daar één deel van naar de mensen, waar zij genoeg aan zullen hebben tijdens hun leven. De andere 99 zijn bestemd voor zijn vrienden op de Dag des Oordeels”. Wat betekent dit in de praktijk in de omgang met de ander, moslims of niet-moslims? Moeten wij ons laten leiden door deze genade? Moslims hebben de opdracht om aan een eigen persoonlijkheid te werken in de richting van een ideaal dat zich kenmerkt door naastenliefde, nederigheid en genade. Hoe meer dit ideaal bereikt zal worden, hoe meer vrede er zal ontstaan. Ook hier werd een vertelling gebruikt van profeet Mohammed om duidelijk te maken wat barmhartigheid precies betekent in de Koran.

“Een man was onderweg en had veel dorst. Hij zag een put en daalde af. Beneden gekomen dronk hij het water. Toen hij bovenkwam zag hij een hond die uit dorst de grond likte. De man werd hierdoor geraakt en daalde nogmaals af. Hij vulde zijn schoen met water en gaf dit aan de hond. Allah was tevreden over deze man zijn blijk van barmhartigheid en vergaf hem al zijn zonden.”

Het is daarbij dus belangrijk, zoals hierop gewezen wordt in de Koran, dat dit zich ook in de praktijk uit:

“Godvruchtigheid en deugd betekenen niet dat jullie je gezichten in de richting van het oosten of het westen wenden; maar godvruchtig en deugdelijk is hij, die gelooft in God en de Laatste Dag, de engelen, het Boek en de profeten en met liefde van zijn bezit weggeeft aan zijn verwanten, de wezen, de behoeftige mensen, de reiziger en degenen die moeten bedelen (of die een lening nodig hebben), en voor het vrijkopen van slaven, en degenen die het Gebed (de Salaat) verrichten en de voorgeschreven zuiverende aalmoezen (de Zakaat) betalen. Evenals zij die zich houden aan hun verbond wanneer zij zich eraan hebben verbonden, en die geduldig en volhardend zijn, in tijden van armoede en ontberingen, en in tijden van strijd. Dezen zijn oprecht in hun geloof. Zij hebben vroomheid en gepaste eerbied voor God getoond.” – Koran, 2:177

Groepen

Het tweede deel van de avond stond gereserveerd voor tafelgesprekken waarbij aan elke tafel een gelijkmatige verdeling tussen moslims en christenen werd gemaakt. Het centrale thema barmhartigheid werd hierbij besproken.

Aan één tafel viel meteen op hoeveel overeenkomsten er waren, maar tegelijkertijd gaven sommigen aan hoe weinig zij nou eigenlijk van elkaars religie afwisten. Er werd gezegd dat profeten in beide religies het altijd hebben gehad over barmhartigheid. Via een bruggetje kwam een gesprek tussen Theo Maassen en Ali B ter sprake waarin laatstgenoemde het volgende zei: “Als je heel fanatiek vergevingsgezind bent, dan kan dat toch nooit heel erg worden?”

Een andere memorabele zin kwam later ter tafel: “Barmhartigheid van Allah is gratis, dus waarom zouden wij voorwaarden stellen?” Ook vroegen mensen zich af of je niet eerst barmhartigheid moet ontvangen voordat je het kan geven, omdat je dan weet wat voor effect zoiets heeft op mensen.

Afsluiting

Aan het einde van de avond kwam de afsluiting en werden de discussies kort samengevat door de groepsleden. Samengevat kwam het volgende uit de groepen:

Barmhartigheid staat centraal in beide geloven
Het was indrukwekkend om met andere broeders en zusters te mogen praten en er is ontzettend veel geleerd
De mooie ontvangst en gastvrijheid van de organisatie was ook een typisch voorbeeld van barmhartigheid
De actualiteiten in Brussel en vluchtelingencrisis is het tegenovergestelde van barmhartigheid en staat een open samenleving in de weg

Geprikkeld door dit verslag?

Lees dan ook de verslagen van de andere twee bijeenkomsten:

Deel I: Barmhartigheid

Deel II: “Ik, wij en zij…”

Deel III: Wat maakt dat ik (blijf) geloven?